समास आणि समासाचे प्रकार

समास आणि समासाचे प्रकार in Marathi Grammar is one of the important chapter for All Competitive Exams Like MPSC , Police Bharti , Talathi Bharti

Solve All the Important Questions of Marathi Grammar based on Topic : समास आणि समासाचे प्रकार This is Marathi Grammar Test useful for MPSC , Police Bharti , Talathi Bharti , Van rakshak Bharti , Arogya Sevak Bharti , Post Bharti and Krushi Sevak Bharti

Question Set based on समास आणि प्रकार

या प्रकरणावर आधारित खालील टेस्ट सोडवा आणि तुमचा किती अभ्यास झाला आहे हे बघा

या प्रकरणाचा अभ्यास करण्यासाठी खाली दिलेल्या संपूर्ण नोट्स वाचा आणि मग यावर आधारित प्रश्नसंच सोडवा

समास म्हणजे काय ? 

दोन शब्द एकत्रित जोडून एकच शब्द किंवा जोडशब्द तयार करण्याच्या प्रक्रियेस समास असे म्हणतात.

अशा तयार झालेल्या शब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात

विग्रह म्हणजे काय ? 

सामासिक शब्दाची फोड करून त्यापासून शब्द वेगळे काढण्याच्या क्रियेस विग्रह करणे असे म्हणतात.

सामासिक शब्दाचा विग्रह केल्यानंतर या शब्दाचे दोन गट होतात

त्या गटाला पद असे म्हणतात.

पहिले पद प्रथम पद या नावाने ओळखले जाते

दुसरे पद द्वितीय पद या नावाने ओळखले जाते.

समास आणि समासाचे प्रकार

शब्द कशाप्रकारे जोडले जातात यावरून मराठी व्याकरणात समासाचे चार प्रकार पाडले आहेत. त्याचबरोबर कोणते पद महत्त्वाचे आहे वरून समासाचा प्रकार ठरतो.

1. अव्ययीभाव समास ( पहिले पद महत्त्वाचे ) 
2. तत्पुरुष समास ( दुसरे पद महत्त्वाचे ) 
3. द्वंद्व समास ( दोन्ही पदे महत्वाचे असतात ) 
4. बहुव्रीही समास ( दोन्ही पदे महत्त्वाचे नसतात ) 

अव्ययीभाव समास – 

या समासात पहिले पद महत्त्वाचे असते.

उदा. 

• आजन्म – या शब्दाचा विग्रह जन्मापासून असा होतो. यातील जन्म हा शब्द महत्त्वाचा आहे.
• गैरहजर – या शब्दाचा विग्रह हजेरी शिवाय असा होतो. यातील हजेरी हा शब्द महत्त्वाचा आहे.

तत्पुरुष समास – 

या समासातील दुसरे पद महत्त्वाचे असते.

उदा.

• कमरपट्टा – या शब्दाचा विग्रह कमरेसाठी पट्टा असा होतो. यातील पट्टा हा शब्द महत्त्वाचा आहे
• प्रेमपत्र – या शब्दाचा विग्रह प्रेमाचे पत्र असा होतो. यातील पत्र हा शब्द महत्त्वाचा आहे.

द्वंद्व समास –

 या समासातील दोन्ही पदे महत्त्वाचे असतात.

उदा.

• पशुपक्षी – या सामासिक शब्दाचा विग्रह पशु आणि पक्षी असा होतो. यातील पशु आणि पक्षी हे दोन्ही शब्द/पदे महत्त्वाचे आहे.
• चहापाणी – या सामासिक शब्दाचा विग्रह चहा पाणी आणि इतर फराळाचे पदार्थ असा होतो. यातील चहा आणि पाणी हे दोन्ही शब्द/पदे महत्त्वाचे आहे

बहुव्रीहि समास – 

या समासातील दोन्ही पदे महत्त्वाची नसतात या दोन्ही पदांमधून तिसऱ्याच अर्थाचा बोध होतो.

उदा.

• वक्रतुंड – या सामासिक शब्दाचा विग्रह वक्र आहे तोंड ज्याचे असा तो असा होतो मात्र याचा अर्थ गणपती असा होतो. म्हणून या सामासिक शब्दातील वक्र आणि तुंड दोन्ही पदे महत्वाचे नाही
• सुलोचन – सामासिक शब्दाचा विग्रह चांगले डोळे असलेला असा तो असा होतो म्हणून यातील सु आणि लोचन हे दोन्ही पदे महत्त्वाचे नाहीत कारण यातून तिसराच अर्थ व्यतित होतो.

Question Set based on समास आणि प्रकार

---

किती मार्क्स मिळाले मित्रांनो ? तुमचे मार्क्स पटापट कंमेंट करून सांगा – बघू कोणाचा किती अभ्यास झाला आहे ?